Defensie
De defensiegeschiedenis van de Gelderse Poort gaat ver terug in de tijd. Dit komt mede door de strategische ligging en splitsing van de rivieren.
​
De Romeinen
De eerste Romeinen kwamen rond 58v christus aan in Nederland. Julius Caesar had de opdracht gekregen om het gebied ten zuiden van de Rijn te onderwerpen. Dit leidde tot vele oorlogen met de oorspronkelijke bewoners. Nadat deze verjaagd en onderworpen waren nodigde Caesar de Germanen uit om deze gebieden opnieuw te bevolken. De rijn werd gezien als de noordgrens van het Romeinse rijk, de limes. Deze grens werd op veel plaatsen versterkt met forten zoals het Fort Carvium. Het Fort Carvium was gelegen op de plaats van het huidige recreatiegebied de Byland.
​
Middeleeuwen en Hertogdom Gelre
In de vroege middeleeuwen lag het gebied aan de rand van het Frankische Rijk en het Saksenland. Onder Karel de Grote werd ook het Saksenland bij het rijk ingelijfd. In de periode van de Vikinginvallen werden rond de rivieren op veel plaatsen versterkingen aangelegd. Een van deze versterkingen was Doronburc, aangelegd in de 9e eeuw op de huidige locatie van kasteel Doornenburg. Deze versterkingen vormen het startpunt van de ontwikkeling van het laatmiddeleeuwse kasteel. Het kasteel Doornenburg is zover bekend nooit door belegering ingenomen. Na jaren van verval is het kasteel in 1937 gerestaureerd, in de Tweede Wereldoorlog is het kasteel volledig verwoest en is na de oorlog weer herbouwd tot het huidige kasteel.
​
Foto van kasteel Doornenburg
Vanaf de 12e eeuw veranderde de maatschappij door de opkomst van de steden. Nijmegen had al eerder een stedelijk karakter maar vanaf 1200 ontstonden nieuwe steden als Doesburg. De graven en hertogen bouwden op het platteland grandioze kastelen. Zoals het kasteel Doornenburg, het verdwenen huis te Millingen, Huize Babberich en de verdwenen burcht Sevenaer. De burcht Sevenaer is aangelegd in de 13e eeuw door de graaf van Gelre. De zeggenschap over de burcht wisselde meerdere malen tussen Kleef en Gelre. Omstreeks 1400 was de burcht in Gelderse handen en is deze door kleef verwoest. De burcht is toen herbouwd met muren van bijna 5 meter dik. Tijdens de tachtigjarige oorlog zorgden rondtrekkende troepen voor veel schade aan het gebouw, de burcht is rond 1650 gesloopt. Na archeologisch onderzoek en aanleg van een parkeergarage is de burcht weer zichtbaar gemaakt in het landschap
​
Afbeelding kasteel Sevenaer rond 1577 gemaakt door Jan Ruijsch bron: Mijn Gelderland
Schenkenschanz
Schenkenschanz behoorde lange tijd tot Nederland en werd in die tijd "Schenkenschans" genoemd. De vesting Schenkenschans werd in 1584 aangelegd door kapitein Maarten Schenk van Nydeggen. De schans werd vanwege zijn strategische ligging ‘Sleutel van Holland’ genoemd. De Schenkenschans werd in 1599 verstevigd door Maurits van Oranje. Op 28 juli 1635 werd Schenkenschans na een kort gevecht door een bataljon Duitse soldaten in dienst van de Spanjaarden veroverd. Om de schans terug te veroveren op de Spanjaarden werd er meteen over gegaan tot een beleg door de staatse troepen. Frederik Hendrik Van Oranje legde voor het beleg een ring van nieuwe vestingwerken en loopgraven aan rond de schans. Door zeer ongunstige weersomstandigheden duurde het tot 29 april 1636 voordat de Spanjaarden zich overgaven.
Door het verzanden van Rijn nam het militaire belang van de vesting af. In het rampjaar 1672 werd de schans zonder enige moeite bezet door Franse troepen. In het eerste deel van de 18e eeuw ontwikkelde de voormalige vesting zich tot een dorp. In 1816 werd schenkenschans geruild met Pruissen. Het Fort Sterreschans en later het Fort Pannerden zijn de opvolgers van de Schenkenschans.
​
Schilderij Het beleg van Schenckenschans van Gerrit van Santen bron: Rijksmuseum
Sterreschans
Het Fort Sterreschans is een voormalig Nederlands fort bij het Pannerdens Kanaal, dicht bij de splitsing van de rivieren Rijn en Waal. Het fort is in 1742 aangelegd als opvolger van de schenkenschans om de splitsing militair te kunnen controleren. Fort Sterreschans was in gebruik totdat de fransen in 1795 het geschut onklaar maakten. Door verzanding en het veranderen van de rivierloop kwam het fort te ver van de rivier af te liggen en is bij de nieuwe riviersplitsing Fort Pannerden gebouwd. De resten van Fort Sterreschans zijn nog terug te vinden in het landschap.
​
Foto Sterenschans heden bron: Bas van As
Nieuw Hollandse Waterlinie
Vanaf de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) gaan de Nederlanders experimenteren met het inzetten van water voor de verdediging. Buitenlandse troepen vonden al dat water verschrikkelijk, te ondiep. Aan het eind van de 17e eeuw wordt de linie gesloten en krijgt de naam Hollandse Waterlinie. Maar tijdens de Franse tijd (1796-1812) blijkt de Oude Hollandse Waterlinie niet helemaal goed te functioneren. Daarop besluit de regering om de waterlinie fors aan te passen en uit te breiden: de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Fort Pannerden is het meest oostelijke onderdeel van deze linie.
​
2e wereldoorlog
De eerste verdediging tegen een Duitse aanval was de Maas-IJssellinie. Tijdens de Duitse aanval in mei 1940 werden de Duitsers bestookt vanuit bunkers en stellingen langs de rivier. Bij Fort Westervoord hebben de eerste gevechtshandelingen plaatsgevonden van 1940, hierbij sneuvelden 14 Nederlandse soldaten. Hoewel er hevig tegenstand werd geboden waren de Nederlanders niet opgewassen tegen het Duitse geweld. In september 1944 was het gebied rond de rivieren wederom het strijdtoneel met de operatie Market Garden. De geallieerden wilden door het innemen van de bruggen over de groter rivieren snel doorstoten. De brug bij Arnhem bleek na een zware strijd een brug te ver. Door het mislukken van de aanval duurde het tot april 1945 voordat het gebied aan de andere kant van de Rijn werd bevrijd.
​
Foto inlaatwerk van de IJssellinie bij Westervoort bron: R.M. van der Werff
IJssellinie
De IJssellinie is een waterlinie uit de koude oorlog die ons land moest beschermen tegen een mogelijke aanval uit het oosten. Met deze linie was het mogelijk om een 127 kilometer lange strook tussen Nijmegen en Kampen onder water te zetten. De aanleg van deze linie is onder strikte geheimhouding gestart in beginjaren 50. Om het waterpeil te verhogen zouden er 3 stuwen worden aangelegd door het afzinken van betonnen caissons. Van deze stuwen bevond er zich een in Bemmel. Ook zijn er meerdere inundatiewerken aangelegd om het water in te laten. Van deze werken bevindt zich er een bij schans Geldersoord welke in de jaren 60 in de dijk verwerkt is. In 1997 is deze bij werkzaamheden weer tevoorschijn gekomen en is nu zichtbaar in de dijk opgenomen.
​